czwartek, 19 maja 2011

A oto storczyki z mojego domu







Moje ulubione roślinki - STORCZYKI

Storczyki uprawiam od kilku lat. Wszystkie moje orchidee mieszkają na parapetach. Uwielbiają mało słoneczne miejsce. Nie stosuję jakichś specjalnych zabiegów – poza „rozmową” J. Umieściłam je w przezroczystych doniczkach i zapewniłam odpowiednią wilgotność.
Roślinki te lubią spokojny zakątek okiennego parapetu, gdzie nikt i nic im nie przeszkadza. Denerwują się jedynie, gdy ostrzejsze promienie słońca próbują muskać ich liście. Wtedy gniewają się i kapryszą. Nie powinniśmy ich umieszczać na parapecie okna o ekspozycji zachodniej czy, co gorsza południowej bo wtedy dochodzi do różnego rodzaju poparzeń w wyniku czego storczyki umierają.
 Nie mam specjalnego przygotowania, ani też doświadczenia dlatego cieszy mnie kiedy odwdzięczają się pięknymi kwiatami.  Według mnie decydującymi czynnikami, które musimy uwzględnić przy uprawie storczyków są: światło, ciepło i wilgotność. Na dwa ostatnie czynniki możemy dość łatwo wpływać, natomiast światło uwarunkowane jest konstrukcją budynku. Według poradników – okna wschodnie i zachodnie nadają się najlepiej, lecz decyduje faktyczna ilość wpadającego światła. Na jasnym oknie północnym możemy z powodzeniem uprawiać Paphiopedilum i Phalaenopsis.
Pęd kwiatowy rośnie o każdej porze roku, często jest łukowaty. W moich storczykach zawsze stosuję podpórki i przypinam do nich łodyżki. W przeciwnym razie złamałyby się. Na pędzie jest osadzonych nawet kilkadziesiąt kwiatów o średnicy 3-6 cm. Kwiaty te mają przeróżne ubarwienie – białe, różowe, pomarańczowe i żółte, czasami są prążkowane i cętkowane. Listki zewnętrzne i wewnętrzne są takie same.
Storczyki powinny mieć przepuszczalne podłoże, ponieważ w naturze są to epifity żyjące na dużych drzewach, które spełniają rolę podpór. Od marca do września zasilam kwiatki jedną dawką nawozu dla storczyków co 15 dni, tylko i wyłącznie na wilgotne podłoże. Storczyk powinien mieć wilgotność powietrza na poziomie 60-80%. Ciekawym rozwiązaniem jest ustawianie doniczek na rusztach umieszczonych w kuwetach z wodą.

Moje storczyki podlewam metodą „zanurzenia doniczki”. Należy uważać, aby nie przelać roślinki. Przed każdym następnym podlewaniem najlepiej poczekać aż podłoże przeschnie. Korzenie storczyków nie mogą być ciągle w wodzie, ponieważ szybko gniją.

Rozmnażanie storczyków

Storczyki można rozmnażać w warunkach sztucznych. Niektóre ze sposobów są całkiem proste i można je stosować z powodzeniem w domu, inne wymagają posiadania dobrze wyposażonego laboratorium. Jednak nawet tych trudniejszych można w domu próbować.

Rozmnażanie generatywne storczyków jest znacznie trudniejsze.
Najłatwiejszym sposobem jest wysiewanie nasion na podłoże wokół rośliny matecznej. Niestety przy tej metodzie niewiele nasion kiełkuje.
Następnym sposobem jest tzw. siew symbiotyczny - nasiona wysiewa się na pożywkę z kulturą grzyba symbiotycznego. Nasiona kiełkują bardzo dobrze, kłopotliwe jest natomiast wyizolowanie czystej kultury grzyba.
Najbardziej rozpowszechnioną obecnie metodą siewu jest tzw. siew asymbiotyczny. Nasiona wysiewa się na sterylne, specjalnie skomponowane pożywki agarowe. Oprócz uzyskania odpowiednich chemikaliów do wykonania pożywek (i ich precyzyjnego odważenia) właśnie ta sterylność nastręcza najwięcej kłopotów, gdyż siewki muszą pozostawać w pożywce czasem nawet ponad rok! A pożywka jest wyjątkowo 'smaczna'. Także dla wszelkich pleśni...
Jeszcze inną metodą rozmnażania jest tzw. rozmnażanie z merystemów. Polega na pobieraniu części roślin, umieszczeniu ich w pożywce oraz po wzroście tzw. protokormów dalsze ich dzielenie. Uzyskuje się w ten sposób rośliny identyczne jak roślina mateczna.

Storczyk Phalaenopsis


Phalaenopsis to najłatwiejszy i najtrudniejszy w uprawie storczyk. Najłatwiejszy, bo naprawdę nie ma zbyt wygórowanych wymagań, a jego wspaniałe, duże kwiaty o najróżniejszych kolorach - gładkie, w kropki, w paski, w wielkie plamy - długo cieszą swoim widokiem.
Najtrudniejszy - bo to zwykle pierwszy kupiony storczyk i to na nim uczymy się, jak uprawiać te fascynujące rośliny, nie wiedząc jeszcze jak i kiedy podlewać, co zrobić gdy przekwitnie i co zrobić, by znowu zakwitł. Mamy nadzieję, że poniższe wskazówki będą pomocne dla prawidłowej uprawy tego storczyka.

Światło:

Wymagania Phalaenopsisa dotyczące poziomu światła są łatwe do spełnienia. Idealny poziom światła to 10000-15000 luksów, czyli mówiąc prościej - półcień. Odpowiedni poziom światła można ocenić po stanie liści. Zbyt niski poziom powoduje wydłużanie się nowych liści, które stają się wyraźnie zwężone w stosunku do normalnego, owalnego kształtu, a także mają kolor ciemnozielony zamiast lekko żółtawo zielonego. Zbyt wysoki poziom światła powoduje ich wyraźnie czerwono-bordowe zabarwienie. Phalaenopsis uprawiany na parapecie najlepiej będzie się czuł na wschodnim oknie, ponieważ na początku dnia, gdy roślina odbiera więcej światła, temperatura jest niższa. Południowe okno jest możliwe do uprawy tylko pod warunkiem, że światło słoneczne będzie przefiltrowane, tak aby nie poparzyło roślin. Na oknie południowym lub zachodnim w okresie od maja do września trzeba zapewnić trochę cienia, na przykład przy użyciu cienkiej zasłony lub żaluzji. Należy zawsze uważać, aby promienie południowego słońca nigdy nie padały bezpośrednio na liście. W warunkach klimatycznych Polski od początku grudnia aż do połowy lutego można pozwolić nawet na pełne słońce.
Phalaenopsisy dobrze rosną także przy sztucznym świetle, np. przy świetlówkach (w odległości 25-50 cm od świetlówki) lub w świetle lampy sodowej lub HQI (Son Agro lub innej ogrodniczej) w odległości około 1 metra. Długość sztucznego dnia zależy od pory roku: 11 godzin zimą, 14-16 godzin latem.


Temperatura:

Phalaenopsisy to południowoazjatyckie rośliny z dość ciepłego klimatu. Idealna temperatura nocy to 16-18°C, a dnia 21-27°C. Taki zakres temperatur zapewnia większość naszych mieszkań i dlatego są to rośliny idealnie nadające się do uprawy domowej.
Latem rośliny zwykle tolerują nieco wyższe temperatury, chociaż z kolei przegrzanie roślin wystawionych na pełne południowe letnie słońce może skończyć się ich uśmierceniem. W wypadku utrzymywania się latem na parapecie temperatur powyżej 35°C absolutnie konieczne jest cieniowanie (np. żaluzjami) lub przestawienie roślin.
Z kolei zimą należy uważać na wietrzenie podczas mrozów - przewianie rośliny silnym prądem powietrza o temperaturze 0°C lub poniżej może spowodować przemarznięcie liści objawiające się ich szklistością i więdnięciem. Silne przemarznięcie może doprowadzić do śmierci całej rośliny. Szok temperaturowy (także podczas transportowania roślin zimą) może spowodować także opadanie kwiatów i pąków.

Wilgotność powietrza:

Phalaenopsisy są storczykami o monopodialnym typie wzrostu i nie mają pseudobulw będących magazynem wody. Dlatego ważne jest zapewnienie odpowiedniej wilgotności otoczenia. Idealna jest wilgotność w zakresie 50-70%. Jeżeli jednak roślina jest dobrze podlewana, to może się zaadaptować do niższego poziomu wilgotności. Phalaenopsis jest w stanie tolerować suche powietrze w naszych mieszkaniach, jednak oczywiście będzie lepiej rósł i obficiej kwitł przy nieco podwyższonej wilgotności powietrza. Można to osiągnąć przy pomocy nawilżacza, albo umieszczając roślinę na tacy z kilkucentymetrową warstwą keramzytu lub innego porowatego materiału. Kiedy podlewamy roślinę, wypływająca woda przecieka przez porowaty materiał na tacę, a parując zapewnia roślinie wyższą wilgotność. Należy jednak uważać, aby doniczki nie stały w wodzie, ale ponad nią, zapewniając dostęp powietrza do korzeni także od spodu. Najłatwiej to zrobić, kładąc na wierzchu metalową siatkę (taką do budowy klatek dla zwierząt) lub kratkę dostępną w sklepach ogrodniczych.
Rośliny można też rano zamgławiać, ale ważne jest, aby liście obeschły przed nocnym obniżeniem temperatury. Roślin nie należy zamgławiać zimą, bo w niższych temperaturach i przy obniżonym metabolizmie są bardziej podatne na gnicie wywołane pozostawaniem wody w kątach liści. Należy unikać zamgławiania wodą z kranu, a używać wyłącznie deszczówki lub wody destylowanej. W wypadku dysponowania tylko wodą z kranu lepiej całkowicie zrezygnować z zamgławiania, ponieważ powoduje to bardzo szkodliwe dla storczyków gromadzenie się kamienia wodnego w kątach liści.


Woda:

Phalaenopsisy, podobnie jak znakomita większość storczyków tropikalnych, bezwzględnie wymagają zupełnego przeschnięcia podłoża przed kolejnym podlaniem. Jest to najważniejszy aspekt uprawy tych roślin! ICH PODŁOŻE NIE MOŻE BYĆ PRZEZ CAŁY CZAS RÓWNOMIERNIE WILGOTNE!!! Należy je podlewać mocno, ale odpowiednio rzadko - dorosłe rośliny w okresie wegetacji zwykle raz na 4 do 7 dni, a zimą nie częściej niż raz na tydzień. Zbyt częste podlewanie, bez okresu przeschnięcia, powoduje gnicie korzeni i w końcu doprowadza do śmierci rośliny!!! Jest to najczęstszy błąd przy uprawie pierwszego storczyka, ponieważ jest to najistotniejsza różnica między traktowaniem epifitów i innych roślin doniczkowych. Zachowanie okresu przeschnięcia po każdym podlaniu to 99% gwarancji sukcesu w uprawie storczyków. Wilgotność podłoża można sprawdzić, wkładając do podłoża drewniany patyczek na głębokość 7-10 cm. Po wyjęciu sprawdzamy jego koniec. Jeżeli ma kolor ciemniejszy, to znaczy, że podłoże jest jeszcze wilgotne i należy poczekać z podlewaniem jeszcze dzień lub dwa.
Ważne jest, aby Phalaenopsisy były podlewane wcześnie rano. To zapewni odparowanie wody z liści i z korony rośliny przed nocnym ochłodzeniem.
Do podlewania najlepsza jest deszczówka, woda z filtra odwróconej osmozy lub destylowana. Można podlewać wodą z kranu, najlepiej przegotowaną i odstaną, ale wymaga to bezwzględnie corocznego przesadzania (dokładnej wymiany podłoża bez powiększania doniczki). Podlewać należy obficie i dokładnie, upewniając się, że woda wycieka wszystkimi otworami doniczki.
Zalecanym sposobem podlewania wszystkich storczyków jest wstawianie całej doniczki do naczynia z wodą (np. wiaderka), tak aby była zanurzona po brzegi, i przetrzymanie jej tak przez 15 minut do godziny. To jedyny sposób dający pewność, ze podłoże nasiąkło w całej objętości, a korzenie "powietrzne" wystające z doniczki też pobrały wodę.


Nawożenie:

Phalaenopsisy szybko i cały czas rosną. Dlatego muszą być regularnie nawożone. Należy stosować (ogólnie dostępne w hipermarketach i w sklepach ogrodniczych) nawozy dla storczyków. Na etykietach wielu roślin i nawozów dla storczyków podawana jest informacja, aby rośliny nawozić co miesiąc. Większość osób uprawiających storczyki stosuje się jednak do zasady "weakly weekly", co oznacza nawożenie co tydzień (czyli przy każdym podlewaniu), ale bardziej rozcieńczonym nawozem - zwykle 1/4-1/2 zalecanej na opakowaniu dawki nawozu dla storczyków. Jeżeli nawozi się przy każdym podlewaniu, to co miesiąc lub co dwa miesiące podłoże powinno być przepłukane czystą wodą bez nawozu. Nie jest to trudne - wystarczy po prostu raz na jakiś czas podlać roślinę obficie czystą wodą bez nawozu. Optymalne postępowanie w tym wypadku jest następujące: najpierw należy normalnie podlać rośliny, aby rozpuścić nagromadzone sole. Po około godzinie podłoże należy przepłukać wodą w ilości równej dwukrotnej objętości doniczki. Zimą należy nawozić tylko co drugie lub co trzecie podlewanie.


Kwitnienie:

Większość hybryd Phalaenopsisów nie wymaga żadnych zabiegów indukujących kwitnienie i kwitną one samoistnie co roku lub nawet częściej. Jednak w razie napotkania upartego osobnika wystarczy przez około miesiąc zwiększyć różnicę temperatur między nocą a dniem do 6-10°C (czyli na przykład w dzień 25°C, a w nocy 18°C). Najłatwiej to zrobić, uchylając nocą okno i zamykając je w ciągu dnia, a w lecie - wystawiając roślinę na zewnątrz w dość cieniste miejsce. 30 dni takiego traktowania automatycznie indukuje wzrost nowych łodyg kwiatowych. To jest też sekret uprawy przemysłowej zapewniający dostępność w kwiaciarniach kwitnących roślin o każdej porze roku.
Ponieważ gatunki z rodzaju Phalaenopsis mogą kwitnąć w różnych porach roku, okres kwitnienia hybryd Phalaenopsisów zależy od ich genealogii i potencjalnie roślina może kwitnąć o dowolnej porze roku. Normalnym okresem kwitnienia większości popularnych hybryd jest okres od późnej jesieni do wiosny, ale są też odmiany kwitnące latem i jesienią. Zwykle kwitną raz do roku przez 3-4 miesiące, ale rozrośnięte rośliny mogą kwitnąć 2 lub 3 razy w roku, a nawet ciągle, rozwijając kolejno nowe kwiaty na starych łodygach i wypuszczając nowe.
Kolorystyka kwiatów tych roślin jest niebywale bogata, także wielkość kwiatów może znacznie się różnić - od 1 do prawie 10 centymetrów.



Hybrydy pochodzące od pokrewnego rodzaju Doritis dają ciekawe rośliny zaliczane do sztucznego rodzaju Doritaenopsis, które mają często drobniejsze kwiaty, ale za to jest ich więcej na łodydze.
Jednak najbardziej popularne wszędzie na świecie są białe, wielkokwiatowe Phalaenopsisy, jak ten poniżej.

Po przekwitnięciu, gdy wszystkie kwiaty opadną, a pęd kwiatowy uschnie, można go wyciąć dość nisko, uważając jednak, aby nie uszkodzić liści. Jeśli łodyga nie uschnie, może powtórzyć kwitnienie i to zarówno na końcu istniejącej łodygi, która się wydłuży, jak i wypuszczając boczną łodygę kwiatową z któregoś z dolnych węzłów. Kwitnienie wtórne może być równie obfite, co pierwotne i dlatego łodygi Phalaenopsisa po zakończeniu kwitnienia zwykle się nie wycina, chyba że samoistnie zaschnie. Szczegółową dyskusję w kwestii "przycinać, czy nie przycinać - oto jest pytanie..." można znaleźć w sekcji FAQ Polskiego Towarzystwa Miłośników Orchidei.


Przesadzanie:

W wypadku tych roślin podłoże powinno zawsze być przewiewne z zachowanymi dużymi przestrzeniami powietrznymi. Do ich sadzenia nie wolno stosować ziemi ogrodowej!!! Jako podłoże stosuje się mieszaninę, która szybko przepuszcza wodę, ale część tej wody jest w stanie zatrzymać. Zalecana jest gruboziarnista kora sosnowa (1,5-2,5 cm) z dodatkiem węgla drzewnego, perlitu lub keramzytu i odrobiny torfu włóknistego. Podłoże może także składać się z samej gruboziarnistej kory sosnowej lub chipsów kokosowych bez innych dodatków. Przesadzamy zwykle co 2-3 lata, gdy podłoże rozkłada się lub roślina wyraźnie wyrasta z doniczki. Są to zasady obowiązujące przy podlewaniu wodą o zalecanej niskiej zawartości minerałów (wodą destylowaną, deszczówką lub wodą z filtra odwróconej osmozy). Jednak w wypadku podlewania wodą z kranu (także przegotowaną i odstaną itd.) należy bezwzględnie przesadzać co roku. Przesadzanie wykonuje się od wiosny do początku lata. Zastosowana doniczka powinna być tak mała, jak to tylko możliwe - w wypadku corocznego przesadzania (i jeśli roślina nie rozrosła się gwałtownie) może to być ta sama doniczka, więc przesadzanie w takim wypadku polega tylko na wymianie podłoża na nowe i przepuszczalne. Rośliny posadzone w podłożu z kory delikatnie wyjmujemy z doniczki. Oczyszczamy korzenie ze starego podłoża, uważając aby nie połamać zdrowych, żywych korzeni. Obcinamy wszystkie martwe, zgniłe, brązowe, gąbczaste lub puste w środku korzenie. Zdrowe korzenie są białe lub jasnobeżowe, jędrne w dotyku i te zostawiamy. Po przesadzeniu przez tydzień do 10 dni roślin nie podlewa się.

Jak przycinać storczyki

Niezwykle ważne jest, by przycinać storczyki, zwłaszcza po kwitnieniu, jeżeli chcesz pobudzić je do dalszego wzrostu i mieć zdrową, wielokrotnie kwitnącą roślinę. Początkujący hodowcy storczyków często obawiają się, że je uszkodzą podczas przycinania. Przycinanie storczyków nie musi być jednak wcale trudne, zwłaszcza, jeżeli przeczytasz poniższe wskazówki

Czas przycinania.

Storczyki powinny być przycinane w czasie uśpienia, czyli wtedy, gdy nie mają już żadnych kwiatów. W większości przypadków najlepszym okresem na przycinanie storczyków jest okres od początku października, aż do końca listopada. Jeżeli nie zrobisz tego w tym czasie, to roślina zdąży już puścić nowe pączki. Nie wolno ci dopuścić do tego, by zakwitła.
Okres przycinania storczyków zależy także od ich odmiany, zwłaszcza w przypadku tych odmian, które kwitną kilkakrotnie w ciągu roku. Jeżeli jednak nie masz pewności, kiedy powinnaś przyciąć roślinę, najlepiej zrób to między październikiem i listopadem.

Określ odmianę storczyków.

Poszczególne grupy storczyków wykazują indywidualne cechy, jeśli chodzi o wzrost, rozwój i kwitnienie. Storczyki z odmiany Phalaenopsis muszą być przycinane, gdy ich kwiaty zaczynają więdnąć. Inne odmiany storczyków lepiej przycinać, gdy pędy brązowieją. Warto więc wiedzieć, jaką odmianę storczyków posiadamy. Najlepiej zapytać o dokładna nazwę rośliny podczas jej zakupu. W dobrym sklepie ogrodniczym powinniśmy także otrzymać informację jak podlewać i przycinać dany gatunek storczyków. Jeżeli jednak znasz dokładną nazwę swojej rośliny, możesz znaleźć wszystkie potrzebne informacje w internecie.











Odpowiednie narzędzia.

Gdy nadejdzie już czas na przycięcie storczyka, musisz być wyposażony w odpowiednie narzędzia. Najważniejszym narzędziem jest sekator nożycowy. Narzędzie to będzie bardzo skutecznie usuwać usychające części rośliny, nie uszkadzając jej przy tym. Zdezynfekuj sekator przecierając jego ostrza rozcieńczonym wybielaczem. Do tej czynności załóż szczelne rękawice gumowe, by chronić skórę.

Co trzeba uciąć i gdzie?

Zanim zabierzesz się do przycinania, musisz wiedzieć jak to zrobić. Zacznij od obcięcia tych łodyżek, na których były kwiaty, zamiast łodyżek wspierających. Utnij je około 0,5-0,7 cm od węzła łodygi. Upewnij się wcześniej, że taki system odpowiada odmianie storczyków, jaką posiadasz. Niektóre odmiany wymagają innego sposobu przycinania.

Sprawdź korzenie.

Podczas przycinania storczyków warto też zwrócić uwagę na korzenie. Zdrowe korzenie będą zielone z szarawym nalotem, powyginane i odrobinę elastyczne. Jeżeli korzenie twoje storczyka są brązowe i kruche, należy je delikatnie odciąć, by umożliwić wzrost nowych.

Gatunki występujące we florze polskiej

  • storczyk blady (Orchis pallens L.)
  • storczyk błotny (Orchis palustris Jacq.)
  • storczyk cuchnący (Orchis coriophora L.) – gatunek w Polsce wymarły
  • storczyk drobnokwiatowy (Orchis ustulata L.)
  • storczyk kukawka (Orchis militaris L.)
  • storczyk męski (Orchis mascula (L.) L.)
  • storczyk purpurowy (Orchis purpurea Huds.)
  • storczyk samczy, s. samiczy (Orchis morio L.)
  • storczyk trójzębny (Orchis tridentata Scop.) – gatunek w Polsce wymarły

OCHRONA

Wszystkie gatunki tego rodzaju występujące w Polsce objęte są ścisłą ochroną gatunkową. Ze względu na zagrożenie wyginięciem niektóre gatunki wpisane są do Polskiej Czerwonej Księgi Roślin. Storczyk trójzębny (O. tridentata) uważany jest za wymarły.